ޖުވާކުޅުމަށް ލިބުނު ދަޢުވަތު؟؟؟؟؟

އަޅުގަނޑުގެ ފޯނަށް ލިބުނު މެސެޖެކެވެ.  ވޯލްޑްކަޕް މުބާރާތުގައި ކުޅެވޭ މެޗްތަކުގެ ސްކޯރ ދިމާކޮށްގެން އަގުބޮޑެތި އިނާމުތައް ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތްކަމާއި އެކަމުގައި ބައިވެރިވުމަށް ފޯނުގެ ޚިދުމަތްދޭ ފަރާތުންދަޢުވަތުދީފައި ފޮނުވާފައިވާ މެސެޖެކެވެ. އަޅުގަނޑު ކުރަންޖެހޭ ކަމަކީ ކުރިއަށް އޮތް މެޗްގެ ނަތީޖާ އެސްއެމްއެސް ކުރުމެވެ. ކޮންމެ އެސްއެމްއެސް އަކަށް އެއްރުފިޔާގެ އަގެއް ދީގެންނެވެ. އޭރުންއަޅުގަނޑުގެ ސްކޯރ ދިމާވެއްޖެނަމަ ދެންވެސް ސްކޯރދިމާވާ އެތައްބަޔަކާއެކު ގުރުއަތަށްގޮސް ގުރުޢަތުން ހޮވިއްޖެނަމަ އަގުބޮޑެތި އިނާމުތައް ލިބެނީއެވެ.

މެސެޖަށް ބަލައިގެން އަޅުގަނޑަށް ވިސްނަން އިނދެވުނެވެ. މިކަމުގައި އަޅުގަނޑު ފައިސާ ޚަރަދުކުރަން އެބަޖެހެއެވެ. ނަޞީބުގެ އެހީގައި، އަޅުގަނޑު އަތުން ހޭދަކުރާ އެއްޗަކަށްވުރެ އެތަކެއްގުނަ ބޮޑު އެއްޗެއްލިބުމުގެ އުއްމީދުގައެވެ. އެކިއެކި ގޮތްގޮތަށް ވިސްނައިގެންވެސް މިކަމާ މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޙަރާމް ކުރައްވާފައިވާ ޖުވާޔާއި ތަފާތުވާ އެއްވެސްހަމައެއް އަޅުގަނޑަކަށް ނުފެނުނެވެ. ޖުވާކުޅޭމީހާވެސް އެކަމުގައި މުދާހޭދަކުރަނީ ހަމައެކަނި ނަޞީބުގެ އެހީގައި ޚަރަދުކުރާ އެއްޗަކަށްވުރެ ބޮޑުއެއްޗެއް ލިބޭނޭކަމުގެ އުއްމީދުގައެވެ.

އެސްއެމްއެސް ކޮށްގެން އިނާމު ހޯދުމުގެ ޙަރަކާތްތައް ރާއްޖެއަށް މޯބައިލްފޯނުގެ ޚިދުމަތް ތަޢާރަފުވުމާއެކު ފެށިގެން ވަނީ ގޮސްފައެވެ. އަދި މިހާރަކަށް އައިސް ކުރިއަށްގެންދެވޭ ޤައުމީ އަދި ބައިނަލް އަޤުވާމީ ގިނަޙަރަކާތްތަކަކާއި ގުޅިގެން އެސް އެމްއެސް ކޮށްގެން އިނާމުހޯދުމުގެ ޕްރޮގްރާމްތައް ކުރިއަށް އެބަދެއެވެ.

އެސްއެމްއެސް ކޮށްގެން އިނާމުހޯދުމާއި ބެހޭގޮތުން އަޅުގަނޑު ދެތިން ސެއިޚުންނާއި ސުވާލުކޮށްލީމެވެ. އަޅުގަނޑަށް އެޝެއިޚުންގެ ފަރާތުން ލިބުނު ޖަވާބަކީ އެއީ ޖުވާގެ ވައްތަރެއްކަމެވެ. އަދި އެފަދަކަންކަމުން ދުރުވެ ހުރުމަށް އިރުޝާދު ދެއްވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިކަމުގައި އަނެއްކާވެސް އޮޅުން އަރާގޮތްވާންފެށީ މިކަން ޢާއްމުވަމުން ދިއުމާއެކުވެސް ޢިލްމުވެރިން މިކަމާ ދެކޮޅަށް ފާޅުގައި އެއްޗެއް ވިދާޅުވާތަން ނުފެންނާތީއެވެ. އަދި އެންމެ ބޮޑަށް އޮޅުން އެރި ސަބަބަކީ ސީދާ މިނިސްޓްރީއޮފް އިސްލާމިކް އެފެއަރޒުންވެސް އެފަދަ ޕްރޮގޮރާމެއް ކުރިއަށް ގެންދެވީތީއެވެ. ކުރީ އަހަރެއްގެ ރޯދަމަހު އެސްއެމްއެސް ކޮށްގެން ގުރުޢަތުލައިގެން ޙަދީޘްފޮތެއް ހަދިޔާއަކަށް ލިބޭ ޕްރޮގްރާމެއް ހިންގެވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެކަމަށް އެސްއެމްއެސް ކުރުމަށް ފުރުޞަތު ދެވުނީ ހިލޭކަމެއް ނުވަތަ އަގަށްކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށް ނޭނގެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް  އެ އެސްއެމްއެސް އަށް އަގެއްނެގިފައިވާނަމަ އެއީ ޖުވާޔަކަށް ނުވާނެ ބާވައެވެ؟ 

ހަމައެގޮތަށް މިހާރުވެސް ކޮންމެ ހުކުރުދުވަހަކު ޓީވީއެމް އިން ދައްކާ 'ހަދިޔާ' ޕްރޮގްރާމުގައިވެސް އެސްއެމްއެސްކޮށް ގުރުއަތުލައިގެން އިނާމުލިބޭ މަސައްކަތެއް ހިމެނެއެވެ. މިމަސައްކަތުގައި ޖެހެނީ ކުރެވޭސުވާލަކަށް އެސްއެމްއެސްކޮށްގެން ޖަވާބުދޭށެވެ. ހަމަގައިމުވެސް މިއެސްއެމްއެސްއަށް 1 ރުފިޔާ ޚަރަދުކުރަންޖެހެއެވެ. އަދި ޖަވާބުރަނގަޅުވިޔަސް އިނާމުލިބެނީ ގުރުއަތުން ހޮވޭ އެއްފަރާތަކަށެވެ. އެހެންވީމާ މި، ޖުވާޔަކަށް ނުވާނެހެއްޔެވެ؟ އެކަމުގައި ދީނީ ސުވާލެއް ހިމެނުމުން އެ ރަނގަޅުވަނީ ބާވައެވެ؟ އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލުކުރެވޭ ގޮތުގައި އޭގައި ސުވާލެއް ހިމެނުމުން (ދީނީ ވިޔަސް ނުވަތަ ދީނީ ނުވިޔަސް) އެވަނީ ހައްތާ ގޯހެވެ. އެހެން މިދެންނެވީ އޭރުން ޖަވާބު ނުބައިވެއްޖެނަމަ 1 ރުފިޔާ ގެއްލި ގުރުއަތަށްވެސް ނުހޮވުމެވެ. ދެން އޮތީ ގުރުއަތަށް ހޮވޭނެ މުޖައްރިބުގޮތެވެ. އެއީ އިޚުތިޔާރީ ތިންޖަވާބަށް ތިން އެސްއެމްއެސް ކޮށް 3 ރުފިޔާ ޚަރަދުކުރުމެވެ. މީ އެއްނަމްބަރަކުން ގިނަ އެސްއެމްއެސް ފޮނުވޭ ގޮތަށް އޮވެފައި ރަނގަޅު ޖަވާބު ޔަޤީންނުވާނަމަ އެންމެންވެސް ހަދާނެގޮތެވެ. މި އުސޫލެކޭ ސުވާލަކަށް ރަނގަޅު ޖަވާބުދީފައިނޫނީ ބައިވެރިނުވެވޭ ކެސިނޯ ގޭމެކޭ އަޅުގަނޑަކަށް އެއްވެސް ތަފާތެއް ނެތެވެ.

ދާދިފަހުން އަޅުގަނޑު ކިޔާލި ދީނީ މަޖައްލާއެއްކަމުގައިވާ ހިދާޔަތުގެ އަލީގެ ޢަދަދެއްގައި އެސްއެމްއެސް ކޮށްގެން އިނާމުހޯދުމާއި ބެހޭގޮތުން ޝެއިޚަކު ދެއްވާފައިވާ ޖަވާބުގައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ. 

        "ގުރުއަތުން އިނާމު ހުއްދަވުމާއި ނުވުން ބިނާވެފައި ވަނީ ގުރުއަތުގައި ބައިވެރިވި ގޮތުގެ

         މައްޗަށެވެ. ގުރުއަތުގައި ބައިވެރިވީ ނަސީބު ނަމްބަރ ގަނެގެން ކަމަށްވަނީ ނަމަ

         ހުއްދައެއްނުވާނެއެވެ. ނަމަވެސް ސުވާލުތަކަކަށް ޖަވާބުދީގެން ނުވަތަ ފިހާރައަކުން

         މުދަލެއްގަތުމުން ހިލޭ ލިބުނު ނަސީބުކޫޕަނެއް ފޮށްޓަށް ލައިގެން ގުރުއަތުދިމާވެގެން

         ލިބުމަކުން މައަސަލައެއް ނެތެވެ."

އަޅުގަނޑު ކުރިން މިދެންނެވި ހަދިޔާ ޕްރޮގްރާމްގައިވެސް ދެގޮތަކަށް އެސްއެމްއެސް ކުރެވެއެވެ. ފުރަތަމަގޮތަކީ ޕްރޮގްރާމްގައި ބައިވެރިވުމަށް އެސްއެމްއެސް ކުރުމެވެ. އެހާރުން އެސްއެމްއެސް ލިބޭ ތަރުތީބުން ބައިވެރިންނާއި ގުޅަމުން ގެންދެވެއެވެ. އަދި އަނގަބަހުން ޖަވާބުދޭ ދެ ސުވާލު ހުށައެޅެއެވެ. އަދި ރަނގަޅު ޖަވާބުދެވިއްޖެނަމަ އިނާމު ލިބެއެވެ. މިއިނާމަކީ ރަނގަޅުޖަވާބުދޭ ކޮންމެ ބައިވެރިއަކަށްވެސް ލިބޭ އިނާމެކެވެ. އެހެންކަމުން މި އިނާމު ލިބުން ގުޅިފައި މިއޮތީ ނަސީބަކާ ނޫނެވެ.

ދެވަނަގޮތަކީ އެސްއެމްއެސް ކޮށްގެން ޖަވާބުދެވޭ ސުވާލަށް އެސްއެމްއެސް ކުރުމެވެ. މިއެސްއެމްއެސް ކޮށްގެން ޖަވާބު ރަނގަޅުވިޔަސް އިނާމް މިލިބެނީ ގުރުއަތުލައިގެން އެންމެ ފަރާތަކަށެވެ. އެހެންކަމުން މިއިނާމު ލިބުން މިއޮތީ ނަސީބާއި ގުޅިފައެވެ. އެހެންކަމަށްވުމާއެކު މިއީ ހުއްދަ ކަމަކަށް ހަމަ ވެދާނޭބާވައެވެ؟ ޝޭޚު އެވިދާޅުވާ ފަދައިން މިއިނާމު މިލިބެނީ ސުވާލަކަށް ޖަވާބުދީގެންނެވެ. ހަމައެއާއެކު 1 ރުފިޔާއަށް ނަސީބު ނަމްބަރެއްވެސް ގަނެގެންނެވެ. އިނާމު މިލިބެނީ ގުރުއަތުން އެމީހެއްގެ ނަމްބަރު ދިމާވެއްޖެނަމައެވެ. އެހެންވީމާ އެއީ ހަމަ ޖުވާއަށް ނުވާނެބާވައެވެ؟

މިއޮއްހުރިހާދުވަހުވެސް އަޅުގަނޑު ޤަބޫލުކޮށްގެން މިހުރީ (އަދި މިހާރުވެސް ޤަބޫލުކުރަނީ) ޖުވާކުޅުމަކީ ހަމައެކަނި ނަސީބުގެ އެހީގައި ގިނަފައިސާ/މުދާ ހޯދުމުގެ ނިޔަތުގައި ތިމާގެ އަތުގައިވާ ފައިސާ ޚަރަދުކުރުންކަމުގައެވެ. އެކަން މަނާކުރެވުނު އެއް ސަބަބަކީ އެކަމުގެ ސަބަބުން ތިބާގެ މުދާ ގެއްލި ކޮންމެވެސް ބަޔަކަށް ނާޖާއިޒު ބޮޑު ފައިދާއެއް ނެގުމުގެ ފުރުސަތު ލިބުމެވެ. އަޅުގަނޑު ކުރިން ދެންނެވި ހަދިޔާ ޕްރޮގްރާމްގެ އެސްއެމްއެސް ސުވާލަށްވެސް ރަނގަޅުޖަވާބުދީގެން ގުރުއަތުން ދިމާވެގެން ލިބޭނީ ގިނަވެގެން ހައެއްކަ ސަތޭކަ ރުފިޔާއެވެ. އެކަމަކު އެސުވާލަށް ދެހާހެއްހާ މީހުން އެސްއެމްއެސް ކުރިޔަސް އެ ޚަރަދުވީ ދެހާސްރުފިޔާއެވެ. ވީމާ ބާކީވާ ސާދަސަތޭކަ ރުފިޔާއަށް އެވަނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟

ކޮންމެއަކަސް މިހާރު އަޅުގަނޑަށް މިއޮތީ ޖުވާގެ 'ޑެފިނިޝަން' އަލުން ދަސްކުރަން ޖެހިފައެވެ. ސަބަބަކީ އަޅުގަނޑަށް އެއީ ޖުވާކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވޭ އެތައް މުޢާމަލާތު ތަކެއް ރާއްޖޭގައި ހިނގަމުން ދާތީއެވެ. އަދި 'ދީނީ' ޙަރަކާތް ތަކުގެ ގޮތުގައިވެސް މިކަންކަން ކުރިއަށް ދާތީއެވެ. އަދި ދީނީ ދަންނަ ބޭކަލުން މިކަންކަމާއި އިދިކޮޅަށް ފާޅުގައި ބަސްފުޅު ވިދާޅުވެ ނަހައްދަވާތީއެވެ. ފަތާ ޓީވީ އާއި، ސައިކަލާއި ކާރާއި، ލޯންޗާއި މިނޫންވެސް އަގުބޮޑެތި ތަކެތި ހޯދުމުގެ އުއްމީދުގައި އެސްއެމްއެސް އަށް އެތައްހާސް ދިވެހިންނެއް ޚަރަދު ކުރަމުން ދާތީއެވެ. ލައްކައިން އަގު ކިޔޭ މުދާ ނަސީބުގެ  އެހީގައި ހޯދުމަށް މިލިޔަނުން މިލިޔަނުން އެސްއެމްއެސް ކުރާތީއެވެ. އަދި އެކަމުގެ ނާޖާއިޒު ފައިދާ އެކަންކަން ރާވާ ހިންގާ ފަރާތްތަކުން މޯބައިލްފޯނުގެ ޚިދުމަތްދޭ ފަރާތްތަކާ ގުޅިގެން ނަގާތީއެވެ. ޝައްކެއްނެތެވެ. ދަހިވެތިކަން މީހާ ޖުވާއަށް ދެވިހިފުމުގެ ސަބަބަކަށްވެދެއެވެ. ދިވެހި އެތައްބަޔަކު މިވަނީ ދަހިވެތިކަމުގެ ސަބަބުން މި ފަދަ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމަށްވެސް ދެވިހިފައިފައެވެ.

ދިވެހި އެންމެހާ ދީނީ ޢިލްމުވެރިންނަށް ދަންނަވަމެވެ. އޮޅުން އަރައިގެން މިއުޅެނީ އަޅުގަނޑަށްތޯއެވެ؟ އެހެންވެއްޖެނަމަ ފައިސާދީފައި (އެއީ އެއްރުފިޔާއަށް ކަމަށްވީނަމަވެސް)  ނަސީބު ނަމްބަރު (އެސްއެމްއެސް ކުރެވޭ ފޯނުގެ ނަމްބަރު) ގަނެގެން ގުރުއަތުލައިގެން އިނާމުހޯދުމުގެ މިޙަރަކާތްތައް ޖުވާއަށް ނުވާ ސަބަބު އޮޅުންފިލުވައިދެއްވާށެވެ. 

އަހަރުމެންގެ ލަދުޙަޔާތް އަރުއްވައިގަތީހެއްޔެވެ؟

އަޅުގަނޑުގެ 4 އަހަރުގެ އަންހެންދަރިފުޅުގެ ބޭސްފަރުވާޔަކަށް އަމިއްލަ ކުލިނިކަކަށް ދިޔައީމެވެ. މާލޭގެ އެމަޝްހޫރުކުލިނިކަށް ދިޔައީ އަޅުގަނޑުގެއަންހެނުންނާއި، އަންހެންދަރިފުޅާއި، 7 އަހަރުގެ ފިރިހެންދަރިފުޅާއި އަދި އަންހެނުންގެ ފިރިހެންކޮއްކޮއަކާއެކުގައެވެ. ކުލިނިކަށްވަދެ ނަމްބަރުނަގައިގެންގޮސް ނަމްބަރާއި ޖެހެންދެން އިށީނދެ ތިބުމަށް ބަހައްޓާފައި ހުރި ގޮނޑިތަކުގައި އިށީނީމެވެ. އަޅުގަނޑުމެން އިށީނދެ ތިބި ގޮނޑިތަކަށްވާގޮތަށް ދިމާ ކުރިމަތީ ފާރުގައި ގާތްގަޑަކަށް 15 ވަރަކަށް ފޫޓް ދުރުގައި ބޮޑު ފަތިޓީވީއެއް ހަރުކޮށްފައި ހުއްޓެވެ. އެޓީވީން އެވަގުތު ދައްކަމުންދިޔަ ޗެނަލްގެ ނަމަކަށްއިނީ ޓީވީއެމްގެ އަކުރުތަކެވެ. އެކަމަކު އެތަރުތީބަކުންނޫނެވެ. މިހެންދެންނެވީމާ އެއީ ކޮން ޗެނަލެއްކަން ފިނަބޭފުޅުންނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެހެން ހީވެއެވެ. އެވަގުތު ދައްކަމުންދިޔައީ ލަވައެކެވެ. ބިކިނީގައި ނަށަމުންދިޔަ ބައިވަރު އަންހެނުންތަކެއް އެންމެ ފިރިހެނަކު ވަށައިލައިގެން އުޅޭ މަންޒަރެވެ.

 އަޅުގަނޑުގެ ދެކުދިންގެ ކަޅިހުރީ ޓީވީއާއި އަމާޒުވެފައެވެ. އެކުދިންނަކީ ގޭގައި އުޅޭއިރުވެސް އޮޅުމަކުންނޫނީ ދިވެހި ލަވައެއްގެ ކުޑަތަންކޮޅެއްވެސް ނުފެންނާނެކުދިންނެވެ. އަޅުގަނޑު ފޯނާއި އެހެނިހެން ވަޞީލަތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން އެކުދިންގެ ސަމާލުކަން އެ ޓީވީއާއި ފޭކުރެވޭތޯ ނާކާމިޔާބު މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަމުން ދިޔައީމެވެ. އެތަނުގައި ބައިވަރުމީހުން ތިއްބެވެ. އިތުރު ހުސްގޮނޑިއެއްނެތުމުން އެހެން ދިމާލަކަށް ޖެހިލެވޭކަށްވެސް ނެތެވެ. ދެންތިބިމީހުންނަށް އެ ޓީވީއިން މިހާރު އެދައްކާ މަންޒަރުތައް ދެއްކުމެކޭ މަދަޙައެއް ދެއްކުމެކޭތަފާތެއް ވާހެނެއް އެމީހުންގެ ޙަރަކާތްތަކަކުން ހިޔެއްނުވެއެވެ. އެންމެފަހުން އަޅުގަނޑަށް ކެތްނުވެގެން ރިސެޕްޝަންގައި އިން ކުއްޖާގާތަށް ޖެހިލައި ޓީވީގެ ޗެނަލް ބަދަލުކޮށްދީފާނަންތޯ މަޑުމައިތިރިކަމާއެކު އެދުނީމެވެ. ނަޞީބަކުން އޭނާ އެކަމަށް ދެކޮޅެއް ނެހެދިއެވެ. ރިމޯޓްނަގާފައި ޓީވީއެމް އަށް ބަދަލުކޮށްލިއެވެ. މެންދުރުވަގުތުކަމުން ޓީވީއެމް އިން އެވަގުތު ދައްކަމުން ދިޔައީ މަދަޙައެވެ. އަޅުގަނޑަށް ހަމަޖެހިލައިގެން ގޮނޑީގައި އިށީނދެވުނީ ދެނެވެ.

ކޮންމެއަކަސް މީ މިހާރު އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙާލަތު ހުރިގޮތެވެ. ބަދުއަޚުލާޤީ ޢަމަލުތައް އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި ޢާއްމުވެފައިވާލެއް ބޮޑުކަމުން ކަންބޮޑުވެގެން ނޫޅޭ މީހަކު ނެތެވެ. އެކަމަކުވެސް މިކަންކަމުގެ އަސްލުސަބަބުތަކަށް ރިޔާޢަތްކޮށް މައްސަލަ ޙައްލުވޭތޯ މަސައްކަތްކުރަނީ ކޮންބައެއްތޯއެވެ. ބަދުއަޚުލާޤީ ޢަމަލެއް ފެންމަތިވެ މީހަކު ނުވަތަ ބަޔަކު ހައްޔަރުކުރާއިރަށް  ހަރުކަށި އަދަބުދޭށޭ ކިޔައިގެން އެތައްބަޔަކު ވާހަކަދައްކަންފަށައެވެ. ރޭޑިޔޯއާއި ޓީވީ ޗެނަލްތަކުންވެސް މާ "ދީނީވެގެން" ދީނާއި ބީރައްޓެހި ފިކުރުގެންގުޅޭ ކަމުގެ ތުހުމަތުގައި ތަފާތު މީސްމީހުންނަށް އަމާޒުކޮށް ފަށުއި ރިޕޯޓްތައް ފޮނުވާހަދަތެވެ. އެއާ ވިއްދާ ދެން ފޮނުވާނީ ބަލަން ނުވަތަ އަޑުއަހަން ހެޔޮނުވާ ވަރުގެ ތަކެއްޗެވެ. ނޫސްމަޖައްލާތަކުންވެސް އެފަދަ ޢަމަލުތަކާއި ދެކޮޅަށް ފާޑުފާޑުގެ ލިޔުންތައް ލިޔެ ނެރެއެވެ. އެކަމަކު ހަމަ އެ ނޫސްމަޖައްލާތަކުގައި ޖަހާފައި ހުންނަ ބައެއް ފޮޓޯތައް ފެނިފައި އަހަރުމެންގެ ލަދުޙަޔާތް ހަމަރަނގަޅަށްވެސް އަރުއްވައިގެންފިއޭ ހީވާހާވެއެވެ. 

މިއީ އަހަރެންގެ ދުޢާއެވެ

 

ޔާއިލާހީ އަޅަމެނަށް އަދު  ދައްކަވާންދޭ ތެދުމަގަށް މަގު

ދާއިމީ ނަޞްރަށް އަދައިދެއް ވުން އެދޭ މީކަންކަމޭ އަޅު

އަސްލަކީ އިސްލާމްދީނުގެ   މާތްވި ޤުރުއާނާޙަދީޘްކަން

ދަސްވެއެކަމާމެދުޔަޤީންކޮށްފަސްނުޖެހި އެމަގުން ދެވޭވަރު

ބިދުޢަޔާއި ޚުރާފަތާއެކު    އަނދިރިޖާހިލުކަމުތެރޭގައި

މިދުނިޔޭގައިގެއްލިނުމެގޮސް ހެޔޮމަގަށް  ވާޞިލުވެވޭވަރު

ފަތިހުފަތިހާ ހާގޮވާހިނދު ތަންމަތިން ހަށިގަނޑުމަފޭކޮށް

މަތިވެރިވިރައްބުލްޢުލާއަށްސަޖިދައަށް ތިރިވުމުގެ ހިތްވަރު

އިސްޖަމާޢަތްފަސްނަމާދުގެ  ލަސްނުވާހެން ވަގުތުޖެހުމުން

މިސްކިތަށް ޙާޟިރުވެގަޑިއަށް ބިސްމިޔާއެކުގައި ފެށޭވަރު

ދުނިޔެދައްކާދަޅަތަކަށްފަރި     ކުޅިވަރާމަޖަލުގެތެރޭގައި

ކަނިވެހުޅުކޮޅުއަނދިރިއާއެކުގެއްލިނުމެގޮސް މުޅިފުރާވަރު

ވެރިކަމާ ބާރާއި މުދަލާ    ހޯދުމަށްއުޅުމުގެ  ބަދަލުގައި

މެރިދެލޯދިއުމުގެކުރިން ހަމަ ޙައްޤުމަގުގައި ފައިއެޅޭވަރު

މަސްތުވާ ރާޔާ ޖުވާފަދަ ކަސްތޮޅެއްގައިބަނދެވިގެންގޮސް

              އަސްލު އޮޅުވާލާ ޙަޤީޤީ  ފަސްވެބުއްދި މަގޭ  ނުދާވަރު

ހެޔޮކަމެއްކަމުގައިނުވާފަދަ   ކަންކަމަށް    އެއްބާރުލާފާ

              ހެޔޮމަގުންނުދެވޭނެނަމަ ހުންނަންއެދެން  ފޭގާވެގެންދުރު

ކޮންމެގަޑިއެއްކޮންމެމިނިޓެއް އޮތްރަނގަޅުގޮތުގައިބަލައިގަނެ

              ކޮންމެދުވަހެއްހޭދަކޮށް ތައް ޔާރުވުން  އައުމުގެކުރިންމަރު

ބިސްމި ނުކިޔާ ގުރޫޕުގެ ބޮޑުމީހާ

"މިހިރަ އަންނަނީ ބިސްމި ނުކިޔާ ގުރޫޕުގެ ބޮޑުމީހާ"

މޫސަ އާއި އަލީ މަގުކަނުން ލަނބާލުމާއެކު އެތާ ބަހައްޓާފައި ހުރި ޖޯލިފައްޗެއްގައި ތިބިބައެއްގެ ތެރެއިން އެކަކު ބުނިއަޑުއިވުނެވެ. އެވަގުތު އަލީ ކުޑަކޮށް ހުއްޓި ހުރުމަށްފަހު ޖޯލިފައްޗާއި ކައިރިއަށް ޖެހިލިއެވެ.

"އަޅާނުލާ ހިނގާދާން" މޫސަ އަވަސްއަވަހަށް އެތަނުން ދިޔުމަށް ވިސްނިއެވެ.

"ނޫން. މިއަދު މީނާޔާއި ވާހަކަދައްކަން އެބަޖެހޭ" އަލީ ހަރުގޮތަކަށް ޖަވާބުދިނެވެ.

"އިބުރާހިމްބެ ތިޔަހެން ތިބުނީ އަހަރެންނާއި ދިމާލައްތަ؟" އަލީ އެހެންބުނިމީހާއަށް މުޚާތަބު ކުރިއެވެ.

"އާން!" ހީވާގޮތުން އިބުރާހިމްބެވެސް އެއިނީ ރަނގަޅަށް ތައްޔާރުވެގެންނެވެ.

"އެއީ ކީއްވެ؟" އަލީ އެހިއެވެ.

"އެއީ އަލީ އިމާމުވެ ނަމާދުކުރާއިރު އަލްޙަމްދުގެ ކުރިން ބިސްމި ނުކިޔާތީ" ޖޯލިފަތީގަ ދެންތިބިމީހުންވެސް މިޒުވާބަށް ވަރަށް ސަމާލުވިއެވެ. މީގެކުރިންވެސް އިބުރާހިމްބެ އެގޮތަށް އަލީއާއި ދިމާކުރެއެވެ. އެކަމަކު އަލީ އެއްވެސް ރައްދެއް ނުދެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިއަދު މުޅިން ތަފާތެވެ.

"ކިހިނެއް އެނގެނީ އަހަރެން ބިސްމި ނުކިޔާކަމެއް؟"

"އެއީ ކިޔާ އަޑު ނީވޭތީ. އެހެންމީހުންއިމާމުވެ ނަމާދުކުރާއިރު ކިޔާއަޑުއިވޭވިއްޔަ"

"އިބުރާހިމްބެ މެންދުރުނަމާދުކުރާއިރު އަލްޙަމްދުކިޔަންތަ؟ ނޫނީ އިމާމު މީހާ ކިޔާތަ؟" ރަނގަޅު ޒުވާބެއް އަޑު އެހުމުގެ އުއްމީދުގައި ތަންކޮޅެއްދުރުދުރުގައި ތިބިމީހުންވެސް މިހާރު ޖޯލިފައްޗާއި ކައިރިއަށް ޖެހެންފެށިއެވެ.

"އާނ ކިޔަން އަދި އިމާމާވެސް ކިޔާ"

"އުނހު ނުކިޔާ" އަލީ ގެބަސްމަގުހުރިގޮތުން މޫސަވެސް މިހާރު ވަރަށް ކަންބޮޑުވެއްޖެއެވެ.

"އައްޔަށް ކިހިނެއް އެނގެނީ؟" އިބުރާހިމްބެ އެހިއެވެ.

" އެއީ އަހަރެން ބިސްމިނުކިޔާކަން އިބުރާހިމްބެއަށްވެސް އެނގުނުގޮތަށް.  އަޑުނީވޭތީ"

"ތިދެން ހާދަހެއްވާ ވާހަކައެކޭދޯ. ސިއްރުން ކިޔަންޖެހޭ ތަކެތި ކިޔާ އަޑެއްނީވޭނެއެއްނު"

"ދެން ބިސްމި؟" ކޮންމެވެސް މީހަކު އެތަނަށް ގެނެސްދިން ގޮނޑިއެއްގައި ރަނގަޅަށް ހަމަޖެހިލަމުން އަލީ އެހިއެވެ.

"ބިސްމިކިޔަންޖެހޭނީ ބާރަށް. އަލްޙަމްދު ބާރަށް ކިޔާނަމަ" އިބުރާހިމްބެ ވަރަށް ހަރުދަނާ އަޑަކުން ބުނެލިއެވެ.

"ކިހިނެއް އެނގުނީ އެކަން؟ "

"ކޮންކަމެއް؟"

"ބިސްމި ބާރަށް ކިޔަންޖެހޭކަން"

"ބަލަ މިއޮއްހުރިހާ ޒަމާންވަންދެންވެސް ބިސްމި ކީ ބާރަކަށްނު"

"އެހެންވީމާ؟"

"އެހެންވީމާ މިހާރުވެސް އެކަން އޮންނާނީ ހަމައެގޮތަކަށްނު؟" އެތަނުގަ މިހާރު ވިއްސަކަށް މީހުން ތިބޭނެއެވެ. އެދެމީހުންފިޔަވައި އެހެން މީހެއްގެއަޑެއް ނީވެއެވެ.

"އެތައް ޒަމާނެއް ވަންދެން ކަމެއް ވަކިގޮތަކަށް ކުރަމުން އައިތީ އެކަން އެއީ އެންމެރަނގަޅުގޮތަށް ވާންޖެހޭތަ؟"

"ރަނގަޅުގޮތަށް ވާތީއެއްނު އެކަން ކުރާނީ؟" އިބުރާހިމްބެ ހެކިދެއްކިއެވެ.

"އެހެންވިއްޔާ ޒިޔާރަތްތަކަށް މިހާރު މީހުން ނަދުރުބުނެ ނަހަދަނީ ކީއްވެ؟"

"އެއީ ޝިރުކެއްނު؟"

"ބަލަ މިއޮއްހުރިހާ ޒަމާންވަންދެންވެސް ނަދުރު ބުނެ ހެދިއެއްނު. ރަނގަޅުކަމަކަށްވާތީއެއްނު އެކަންކުރީ؟ ކީއްވެ އެކަން ހުއްޓާލީ؟"

"އެކަމަކާ މިކަމާ އޮތީ ކޮން ގުޅުމެއް؟"

"އެކަމަކާއި މިކަމާއި ގުޅުމެއްނެތް. އެކަމަކި ތިބުނީތާ ރަނގަޅުކަމަކަށް ވާތީއެއްނޫންހޭ ކުރާނީ. ކަމަކީ ރަނގަޅުކަމެއްކަން ސާބިތުކޮށްދޭން އެކަންކުރި މުއްދަތު އެއީ ޙުއްޖަތަކަށްވާނެތަ؟ ޙުއްޖަތަކަށްވަންޏާ ގޯސް އެއްވެސް ކަމެއްއޮންނާނެތަ؟"

"އެކަމަކު ރާއްޖޭގެބޮޑެތި ދަންނަބޭކަލުންވެސް ބިސްމި ކިޔައެއްނު ބާރަށް؟"

"ހަމައެގޮތަށް އިބުރާހިމްބެއަށް އެނގޭނެ ބާރަށް ބިސްމިނުކިޔުއްވާ ބައިވަރުދަންނަބޭކަލުންވެސް އުޅުއްވާކަން. އެހެންނު؟"

"އެހެންވިޔަސް ބިސްމި ބާރަށްކިޔުމަކީ މައްސަލައެއްނޫނެއްނު؟"

"ބިސްމި ބާރަށް ކިޔައިގެންނެއް އަހަރެންނެއް މައްސަލައެއް ނުޖައްސަން. ފާޑުފާޑުގެ ނަންނަމަކުންވެސް ނުގޮވަން އަދި އެފަދަ އިމާމުންގެ ފަހަތުގައި ނަމާދުނުކުރާކަށްވެސް ނޫޅެން. ބިސްމި ބާރަށް ނުކިޔައިގެން އަހަރެންނަށް ފާޑުފާޑުގެ ލަޤަބުތިދެނީވެސް އިބުރާހިމްބެ ތާ؟ ދެން އިބުރާހިމްބެ ބިސްމި ނުކިޔާގުރޫޕުގެ ބޮޑުމީހާގެ ނަން އަހަންނަށް ދިނީތީ  ދެތިން ސުވާލެއް ކޮށްލާނަން. ގެއިން ނުކުމެ ތީނީ ގެއިން ނިކުންނަމުން  ކިޔާ ދުޢާ ކީމުތަ؟" އިބުރާހިމްބެ ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ.

"ގެއަށް ވަންނަމުން ކިޔާ ދުޢާ ކިޔަމުތަ؟"

"މިސްކިތަށް ވަންނަމުން ކިޔާ ދުޢާ ކިޔަމުތަ؟ މިސްކިތުން ނިކުންނަމުން ކިޔާދުޢާޔޯ" ފުލުފުލުގައި ޢަލީ ސުވާލުކުރިއެވެ.

"ކާންފެށުމުގެ ކުރިން ކިޔަން ޖެހޭ ދުޢާ ކިޔަމުތަ؟ ވުޟޫކުރަންފެށުމުގެ....."

ތި ސުވާލުތައް ކުރުމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބާ؟ އެންމެފަހުން އިބުރާހިމްބެ ޢަލީގެ ވާހަކަ މެދުކަނޑާލިއެވެ.

"އެނގޭތަ އެހުރިހާ ދުޢާއެއްގައިވެސް 'ބިސްމިﷲ' މިލަފުޒު ހިމެނޭކަން؟ އަދި ކޮންމެ ރަނގަޅު، ރިވެތިކަމެއްކުރަން ފަށަންޖެހެނީ ބިސްމިﷲ ކިޔުމަށްފަހުކަން؟ އަހަރެންނަކީ އެކަން އެގޮތަށް ކުރެވޭތޯ ގަދައަޅާ މަސައްކަތްކުރާމީހެއް. އިބުރާހިމްބެ އެގޮތަށް އެކަންކުރަންތަ؟

އިބުރާހިމްބެ އިސްޖަހާލިއެވެ.

"ރެއަކާދުވާލެއްގެތެރޭގައި ކިތައްފަހަރު ގެއަށް ވަދެނިކުމެވާނެ؟ ކިތައްފަހަރު މިސްކިތަށްއަރާފައިބާނެ؟ ކިތައްފަހަރު ކައިބޮއެ ހަދާނެ؟ އަދި އެނޫނަސް ކިތައްކަންތައް ބިސްމީގެ ބަރަކާތުން ފަށާނެ؟ އެހެންވިއްޔާ ބިސްމި ނުކިޔާގުރޫޕުގެ ބޮޑުމީހަކި އަހަރެންތަ؟ ނޫނީ އިބުރާހިމްބެތަ؟"

އިބުރާހިމްބެ އިސްއުފުލާވެސް ނުލައެވެ.

"އިބުރާހިމްބެ ގާތުކުރިންވެސް އަހަރެން އެދުނިން ތިފަދަ ޢިބާރާތް ބޭނުން ނުކުރުމަށް އެހެންނަމަވެސް ހަމައެއްގޮތަކަށްވެސް ހުއްޓާނުލީމާ މިއަދު މި އެންމެންގެ ތެރޭގައި މިވާހަކަ ދައްކަން މިޖެހުނީ އުއްމީދުކުރަން މިހިސާބުން މި ނިމުނީކަމަށް" އަލީ އިތުރުބަހެއް ނުބުނެ ތެދުވެގެން ހިނގައިގަތެވެ. މޫސަވެސް ފާޑަކަށް ގަބުވެފަހުރެ ޢަލީގެ ފަހަތުން ނައްޓާލިއެވެ.

އަސަރުގަދަޚުޠުބާއެއް އަޑުއަހަންބޭނުމެވެ.

މީހަކު ހުކުރު ޚުޠުބާއަޑުއަހާ ހިތުން ހުކުރު ދުވަހަށް އިންތިޒާރުކޮށްފާނެހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ޚުޠުބާއަޑުއަހަމުން ދާއިރު އެޚުޠުބާއަވަހަށް ނިންމާނުލާ ކުރިޔަށް ގެންދާނެނަމަ ކިހާ ރަނގަޅުހޭ ހިތާފާނުހެއްޔެވެ؟

މިސުވާލުތަކުގެ ޖަވާބުގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ ރާއްޖޭގައި ނަމަ ހަމަ ޔަޤީނުންވެސް ނޫނެކޭއެވެ. ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ނަމަ ނޫނެކޭ ދަންނަވާކަށް ނުކެރޭނެއެވެ.

ހުކުރު ޚުޠުބާ އަކީ އޭގެ ސަބަބުން އިސްލާމީ މުޖުތަމަޢަށް ވަރަށް އެކަށޭނަ އަސަރެއް ކުރުވިދާނެ އެއްޗެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެކަން އެގޮތަށް ވާހެނެއް ހިޔެއްނުވެއެވެ.

އަޅުގަނޑު އެންމެ ކުޑައިރުއްސުރެ ހުކުރު ޚުޠުބާކިޔާވަގުތު މިސްކިތުންފެންނަނީ ގިނަބަޔަކު ތާއްޔާޖެހިޖެހި ތިބޭ މަންޒަރެވެ. އޭރު ހީކުރެވެނީ އެމީހުން ނިންޖަށް ބަލިވެފަ ތިބޭތީ ވާގޮތެއްކަމުގައެވެ. އެކަމަކު އެމީހުންނަށް އެނިދެނީ އިވޭ "ނާނާ" އެއްގެސަބަބުންކަން އެނގުނީ ތަންކޮޅެއްފަހުންނެވެ. އަޅުގަނޑު ހަނދާން ހުންނަންފެށީންސުރެ  ދާދި ފަކަހާޖެހެންދެން އެއް ޚުޠުބާތަކެއް ތަކުރާރުކޮށް ކިޔެމުންދިޔައެވެ. ތަކުރާރުކޮށް ކިޔަމުންދިޔަލެއް ގިނަކަމުން ޚުޠުބާއަޑުއަހާމީހުންނަށް ޚުޠުބާތައް ހިތުދަސްވެ ޚަޠީބުމީހާ ޚުޠުބާއިން ތަންކޮޅެއް ގޯސްކޮށްކިޔައިފިނަމަ ރަނގަޅުކޮށްދެވޭހާ ވަރުވިއެވެ. ކުރިން،ތަކުރާރުވީހާގިނައިން ނުވިކަމުގައިވިޔަސް މިހާރުވެސް ޚުޠުބާތައް ތަކުރާރުވަމުން އެބަދޭމެއެވެ.

ޕޯޑިއަމްތައް ދޮށަށް ހުއްޓި ބައެއް ވާހަކަދެއްކުންތެރިންގެ ހުށައަޅާ ތަޤުރީރުތަކަކީ އޭގެ ސަބަބުން އަޑުއަހާ މީހުންގެ ހިތްތަކުގައި އާދަޔާ ޚިލާފުޖޯޝަކާއި ޝައުޤުވެރިކަމެއް އުފައްދާ ތަޤުރީރުތަކެކެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ހަމަ ކުޑަހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި މީހާގެ ވިސްނުން ބަދަލުވެ، ރަނގަޅު ގޯހަށްވެ އަދި ގޯސްރަނގަޅަށް ވެދެއެވެ. ޕޯޑިއަމްދޮށަށް ހުއްޓި ލިޔެފައިވާ ލިޔުމެއް ކިޔާލުމަކުން އެފަދަ އިޙުސާސްތަކެއް އުފެދިގެން ދިޔުމަކީ ވަރަށް ނާދިރުކަމެކެވެ.  ޚުޠުބާ އަކީ ދޭންޖެހޭއެއްޗެކެވެ. ތަޤުރީރުދޭހެންނެވެ. އެއީ ޙަޤީޤަތުގައި، ކިޔާ ނުވަތަ ކިޔަންޖެހޭ އެއްޗެއްނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޚުޠުބާ އަބަދުވެސް ކިޔާނީއެވެ. ލިޔުމެއްބަލައިގެންވެސް ޚުޠުބާ ކިޔާނީއެވެ. ލިޔުމެއް ނުބަލާވެސް ޚުޠުބާ ކިޔާނީއެވެ. ރަދީފު ބައްލަވާށެވެ. ޚުޠުބާދިނުން އެއަކު ނޯންނާނެއެވެ. މޮޅު ވާހަކަދެއްކުންތެރިން ތަޤުރީރުތައް ދޭފަދައިން އަޑުއަހާ މީހުންގެ ހިތްތަށް އިސާހިތަކު ބަދަލުކޮށްލާފަދަ ޚުޠުބާތައް ދެވިދާނެއެވެ. އަސަރުގަދަޚުޠުބާގެ އެހީގައި މީހުންގެ ހިތްތަށް މަޑުމޮޅިކުރުވައެވެ. ލޯތައް ތެއްމާލައެވެ. ވިސްނުން ބަދަލުކުރުވައެވެ. ޢަމަލަތައް ބަދަލުކުރުވައެވެ. މީހާ ހަމަމަގަށް ގެނުވައެވެ.

ދެން އޮތީ ޚުޠުބާގެ މައުޟޫޢެވެ. ސުރުޚީއެވެ. އޭގައި ހިމެނޭ ވާހަކަތަކެވެ. މިވެސް އޮންނަނީ ވަކި ތައްގަނޑަކަށް ފެތި ނިމިފައެވެ.  ކުރީގަވެސް އެގޮތަށެވެ. މިހާރުވެސް އެކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. ކުރީގައި ނަމަ މުޙައްރަމްފަސް ފެށުނީއްސުރެ ނިމެންދެން އޮންނާނީ ހިޖުރައިގެ ވާހަކައެވެ. ދެން ދުވަސްކޮޅަކުން އޮންނާނީ ރަސޫލު(ޞ) ގެ ޢީދުމީލާދު ވާހަކައެވެ. ދެން އޮންނާނީ އިސްރާއާއި މިޢުރާޖުގެ ވާހަކަތަކެވެ. ދެން ޤިބުލަބަދަލުކުރެވުނު ގޮތުގެ ވާހަކަތަކެވެ. ދެން އެއަށްފަހު ރޯދައެވެ. އޭގަފަހުގައި ހަރޯދައެވެ. ދެން އެންމެ ފަހުން ޙައްޖުގެ ވާހަކަތަކެވެ. އަނެއްކާ ބުރު އަލުން ފަށަންވީއެވެ. ކޮންމެއަކަސް މިސުރުޚީތައް ކަނޑައެޅިފައި މިވަނީ ހިޖުރީ މަސްތަކާއި ގުޅުވައިގެންނެވެ. ތަފާތު އެހެން ސުރުޚީއެއްގެ ޚުތުބާއެއް އަޑުއިވޭނީ މިސުރުޚީތަކާގުޅޭ މައްސަރުތައް ފިޔަވައި ދެން އޮންނަ މަސްތަކުގައެވެ.

ދެންއޮތީ މިހާރަށް ބަލައިލުމެވެ. އެގޮތުން މިހާރު އަދި ކުރިއަށްވުރެވެސް ވަކުސުރުޚީއެއް ކަނޑައެޅިފައިވާ ހުކުރުދުވަސްތައް މާގިނަހެން ހީވެއެވެ. މިހާރު މުޙައްރަމު މަހު އެއްކޮށް ހިޖުރައިގެވާހަކައެއް އަޑެއް ނީވެއެވެ. ޤިބުލައިގެ ވާހަކައިގެ ސަބަބުން ޝަޢުބާން މަސް އަދި ނުނިމިގެން އުޅޭކަން އިނގޭކަށް ނުޖެހެއެވެ.

މިހާރު "މުޞީބާތެއްހެން" ލައިގެނަގެން މިއުޅެނީ ރާއްޖޭގައި ނުވަތަ މުޅިދުނިޔޭގައި ފާހަގަކުރާ އެކިދުވަސްތަކެވެ. އެދުވަސްތައް ފާހަގަކުރާން އަހަރެއްގެ ތެރޭގައި މިއޮންނަ 365ދުވަސް އެބަ މަދުވާހެންވެސް ހީވެއެވެ. ހަފުތާގެތެރޭގައި އަންހެނުންގެ ދުވަސް ފާހަގަކޮށްފިނަމަ ހުކުރު ޚުޠުބާގެ ސުރުޚީއަކީ އަންހެނުންނެވެ. ކުޑަކުދިންދުވަސްފާހަގަކޮށްފިނަމަ ސުރުޚީއަކީ ކުޑަކުދިންނެވެ. ހަފުތާގެ ތެރޭގައި 5 ޖޫން އަތުވެއްޖެނަމަ ސުރުޚީ އަކީ ޕްލާސްޓިކް ކޮތަޅާއި ތިމާވެށްޓެވެ. ފެނުގެ ދުވަސް އަތުވެއްޖެނަމަ ފެނެއެވެ. މޫސުމާއި ބެހޭދުވަސް އަތުވެއްޖެނަމަ.... މިހެންގޮސް ލިޔާނެކަމެއްނެތެވެ. މިދާވަރުންދަންޏާ "ވޯލްޑް ޕިލޯވްފައިޓް ޑޭ- ދުނިޔޭގެ ބާލީހުން ތެޅުމުގެ ދުވަސް" ވެސް ޚުޠުބާތަކުގައި ފާހަގަކޮށްފާނެހެން އެބަހީވެއެވެ. މިބުނީ ހަމަ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ފާހަގަކުރާ ދުވަހެއްގެ ވާހަކައެވެ.

މިކަމަކާހުރެ މަރެއް، ކަށްވަޅެއް، ޤިޔާމަތެއް، އާޚިރަތްދުވަހެއް، ހިސާބު ބެއްލެވުމެއް، ޞިރާޠުމަގެއް، ނަރަކައެއް، ސުވަރުގެއެއްގެ ވާހަކައެއް ދައްކާނެ ވަގުތެއް ނުވެއެވެ. އަހަރުގެ ކޮންމެ ދުވަހަކީވެސް "ދުވަހެކެވެ" އެ"ދުވަސް"  އައުމުން ދައްކަން މިޖެހެނީ އެ"ދުވަހު"ގެ ވާހަކައެވެ. އެހެންކަމުން ޤިޔާމަތްދުވަހުގެ ވާހަކަދެއްކެން މިއޮތީ އެދުވަސް އައުމުން ނޫންހެއްޔެވެ؟

ޚުޠުބާއަކީ "ރޫޓިންގ" އެއްޗެކެވެ. ގިނަބަޔަކު މިސްކިތައްދަނީވެސް ޚުޠުބާ ނިމުނީއެވެ. އަދި ކުރިންދިޔަނަމަވެސް އަޑުއަހަނީ މަދުބަޔެކެވެ. ތިބެނީ މިސްކިތުން ބޭރުގަ އެމީހުންގެ "އަމިއްލަޚުޠުބާ" އެއްގައެވެ. މިއީ ވަރަށްބޮޑަށް މަނާކުރެވިފައިވާ ކަމަކަށް ވާއިރުވެސް މެއެވެ. މިސްކިތުގައި ތިބޭ ގިނަމީހުން ތިބެނީ ނިދާފައެވެ. ނުވަތަ ޣާފިލްކަންމަތީގައެވެ. މިކަންތައްތައް ބަދަލުކުރެވެނީ ޚުޠުބާތައް ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ. ޚުޠުބާ ކިޔުން ޚުޠުބާ ދިނުމަށް ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ. އިސްލާމީ ތާރީޚުގެ އަސަރުގަދަ ފަތްފުށްތައް އެޚުޠުބާތަކުގައި ހިމެނިގެންނެވެ. ރަސޫލު(ޞ) އާއި އެކަލޭފާނުންގެ އާލު އަޞްޙާބުންގެ ވާހަކަތަކަކީ އަސަރުން ފުރިފައިވާ ރިވެތި ވާހަކަތަކެކެވެ. ކޮންމެ ޞަހާބީ ބޭކަލަކާއި ބޭކަނބަލެއްގެ ވާހަކައަކީވެސް އަސަރުގަދަ އަދި "ޔުނީކް" ވާހަކައެކެވެ. މިފަދަ ވާހަކަތަކުގެ އެހީގައި އަޅުގަނޑުމެން އިހަށްވީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އީމާންކަން ހަރުދަނާކުރާށެވެ. ދީނުގެ ޙުކުމްތައް އުނގެނި ދަސްކުރާށެވެ. އޭރުން އިސާހިތަކު އަޅުގަނޑުމެންގެ މެދުގައި އިސްލާމީރޫޙު އާލަވެ މުޖުތަމަޢު އަމާން ހިއްފަސޭހަތަނަކަށް ބަދަލުވެގެން ހިނގައިދާނެއެވެ. އެއަށްފަހު އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަންހެނުންގެ ވާހަކައާއި، ކުޑަކުދިންގެ ވާހަކަ އާއި އަދި ތިމާވެށީގެ ވާހަކަވެސް ޚުޠުބާތަކުގައި ގެނެވިދާނެއެވެ. އެހެންނޫންނަމަ މިކުރެވެނީ ފޫނެއްފަޔަކަށް ފެންފުރުންކަހަލަ ކަމެކެވެ. 

ތިޔަދެވެނީ ޙައްދުފަހަނައަޅައެއްނޫންހެއްޔެވެ؟

ހައްދު ފަހަނައެޅުމޭ ބުނެވޭއިރަށް އޮޓޮމެޓިކުން އެކަން ރައްދުކުރެވެނީ ތުނބުޅި، ފަޓްލޫނުފައިކުރި، މޫނުބުރުގާ ފަދަ ދީނީ ޝިޢާރުތަކާއި ގުޅިފައިވާ ތަކެއްޗަށެވެ. އެހެންގޮތަކަށް ބުނާނަމަ ދީނަށެވެ. ދީނަށް އުޅުމަށެވެ. ގިނަފަހަރަށް އެކަންކަމަކީ ޙަޤީޤަތުގައި ދީނީ ގޮތުން ހައްދު ފަހަނައަޅައި ދިޔުމަށް ނުވާއިރުވެސް މެއެވެ. (ދީނީ ގޮތުން ޙައްދުފަހަނައަޅައި ދާމީހުން އުޅޭކަމާއި ދިވެހިންގެ ތެރޭގައިވެސް ދީނީ ގޮތުން ޙައްދު ފަހަނައެޅުމުގެ ބައެއްސިފަތައް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ފެންނަމުންދިއުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެއްކަމަށް ޤަބޫލުކުރާ ޙާލު) ޙައްދު ފަހަނައެޅުމަކީ ހަމައެކަނި ދީނީ ޢަޤީދާއާއި އަޅުކަންތަކާއި ގުޅިފައިވާ ކަމެއްނޫންކަން މިޙާލަތުގައި ބަޔާންކުރަން ބޭނުމެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ ތަފާތު ޙާލަތްތަކުގައި ތަފާތު ކަންތައްތަކުގައިވެސް ކަނޑައެޅިފައިވާ އިމުން ބޭރުވެ ދާކަމުގައިވަނީނަމަ ވާނީ ހަމަ ޙައްދު ފަހަނައަޅައިދިޔައީ ކަމުގައެވެ. އެއީ ދިރިއުޅުމަށް ކުރާ މަސައްކަތްކަމުގައިވިޔަސް، މުނިފޫހިފިލުވުމަށް ކުޅޭ ކުޅިވަރުކަމުގައިވިޔަސްމެއެވެ. ދެންއޮތީ މިންވަކިކުރާ ހިސާބު ކަނޑައެޅުމެވެ. މައްސަލަޖެހޭ، ޒުވާބުކުރަންޖެހޭ އަދި ބައެއްފަހަރު ގަޔަށް އަތްލާންޖެހޭ ހިސާބަކީވެސް މިއެވެ. އެކިމީހުން ޙައްދު ކަނޑައަޅަނީ އެކިހިސާބުގައެވެ. އެމީހެއްގެ ވިސްނުމާއި ޤަބޫލުކުރާ ޤަބޫލުކުރުމެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށެވެ. އެެހެންކަމަށްވުމާއެކު އެކެއްގެ މެދުމިން އަނެކާއަށް ޙައްދު ފަހަނައެޅުމަށް ވެދެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދިރިއުޅުމުގެ ހުރިހާ ކަމެއްވެސް ދީނީ ތަރާދުން ކިރާލައިފިނަމަ  (މިދެންނެވީ ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ އަލީގައި ދިރާސާ ކޮށްލައިފިނަމަ) އެކަންކަމުގެ ޙަޤީޤީ މެދުމިނާއި ޙައްދުތައް ދެނެގަތުމަކީ އުނދަގޫކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ. އަދި ޙައްދުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި ތަފާތު ވިސްނުންތަކާއި ފިކުރުތަކެއްވެސް ނޫޅޭނޭމެއެވެ. 

ކޮންމެއަކަސް އަޅުގަނޑުގެ މަޤުޞަދަކީ ދިވެހި މުޖުތަމަޢުގައި އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރުގައި ހައްދު ފަހަނައަޅާ ގޮސްފައިވާ ކަމަކާބެހޭގޮތުން ޚިޔާލެއް ފާޅުކޮށްލުމެވެ. އެނގިވަޑައިގަންނަވާނޭ ފަދައިން (ފަހަރެއްގައި އެނގިވަޑައިގެންފައިނެތުމަކީވެސް އެކަށިގެންވާ ކަމެކެވެ.) ކުރިއަށް މިއޮތް ދެމަސްދުވަހަކީ ކުޅިވަރުގެ ވަރަށްބޮޑު ދެޢީދުގެ ދެމަހެވެ. އެއީ ހަތަރުއަހަރުން އެއްފަހަރު ބޭއްވޭ ދުނިޔޭގެ ދެ ކުޅިވަރު ޢީދެކެވެ. ޖޫންމަހު ފެށޭ ޔޫރޯ ފުޓްބޯޅަ މުބާރާތާއި ޖުލައިމަހު އޮންނަ ހޫނުމޫސުމުގެ އޮލިމްޕިކްސް އެވެ. މީގެތެރެއިން އަޅުގަނޑު މިއަދު ބޮޑަށް ވާހަކަދައްކާލަން ބޭނުންވަނީ ފުޓްބޯޅަ މުބާރާތާއި ބެހޭގޮތުންނެވެ.

ފުޓްބޯޅައަކީ ގިނަދިވެހިންގެ އެންމެ މަޤްބޫލް ކުޅިވަރެވެ. ފުޓްބޯޅަކުޅޭ އަދި ފުޓްބޯޅަ ކުޅޭތަން ބަލާ ދިވެހިންނަކީ ވަރަށް ގިނަބައެކެވެ. ޚުދު އަޅުގަނޑަކީވެސް ފުޓްބޯޅަ ކުޅުމަށާއި އެކުޅިވަރުކުޅޭ އަދިއެކުޅިވަރާއިގުޅޭ އެކިޙަރަކާތްތަކުގައިބައިވެރިވުމަށް ޝައުޤުވެރިވާ މީހަކީމެވެ. ޤަވާޢިދުން ފުޓްބޯޅަ ކުޅޭ ނަމަ ފުރިހަމަ ޞިއްޙަތެއްގައި ހުރުމަށްވެސް އެހީވެދޭނެކަން ޔަޤީނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި މިބޭއްވޭ ތަފާތު ފުޓްބޯޅަ މުބާރާތްތަކާއި ގުޅިގެން ރާއްޖޭގައި މިކުރެވޭ ކަންތައްތަކާއި ހިންގޭ ޙަރަކާތްތަކަކީ ހަމަ އެކަންކަން ކުރެވެން ޖެހޭނެ ގޮތްބާވައޭ ސުވާލު އެފެދެއެވެ. މިސާލަކަށް 2010ގައި ކުޅެވުނު ވޯލްޑްކަޕް ފުޓްބޯޅަ މުބާރާތަށް ވިސްނާލަމާ ހިނގާށެވެ. 

އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންވެސް މިކިޔަނީ އިޤުތިޞާދީ ގޮތުން ރާއްޖެ އަންދަވަޅަކަށް ވެއްޓިފައިވާ ވާހަކައެވެ. ދިވެހިންގެ އަތްމަތި ދަތިވެ ތަދުމަޑުކަން އިޙުސާސް ކުރަން ޖެހިފައިވާ ވާހަކައެވެ. އެކަމަކު ވޯލްޑްކަޕްފަދަ ފުޓްބޯޅަ މުބާރާތެއް ޕަބްލިކް ޓީވީއިން ވަގުތުން ދުރަށް ފޮނުވުމަށްޓަކައި އެތައް ލައްކަ ރުފިޔާއެއް އެބަޚަރަދުކޮށްލައެވެ. އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި މިފަހަރުމިބޭއްވޭ ޔޫރޯ މުބާރާތުގެ ހުރިހާމެޗެއް ޓީވީއެމްއިން ވަގުތުން ދައްކާނެއެވެ. ގައިމުވެސް ބޮޑު ޚަރަދެއް ކުރަންޖެހޭނެއެވެ. މީގެކުރިއަކުން ޔޫރޯ ގެ ހުރިހާ މެޗެއް ޕަބްލިކްޓީވީން ވަގުތުން ދައްކާފައެއްނުވެއެވެ. އެހެންވީމާ ދިވެހިންގެ އަތްމަތި ދަތިވާހަކަ އެއީ ދޮގުވާހަކައަކީ ކަންނޭނގެއެވެ. ކުޅިވަރުމުބާރާތްތައް ސްޕޮންސަރކުރަން މިހާފޯރިއެއް ހުންނައިރު ދީނީ އިޖުތިމާޢީ ޙަރަކާތެއް ހިންގުމަށް އެހީއެއްވެދޭނެ ފަރާތެއް ގިނަފަހަރަށް މިއޮންނަނީ ނުވެފައެވެ. 

ދެންމިއޮތީ މުބާރާތަށް 'ތައްޔާރުވުމުގެގޮތުން' ޓީވީން ފޮނުވާ ތަފާތު ޕްރޮގްރާމް ތަކެވެ. 2010ގައި އޮތީ ވުވްޒެލާ ފޯރިއެވެ. ވުވްޒެލާއިން ހަމައެކަނި ނުވެގެން ދެންއައީ ވުވްޒެލާކިޑްސް އެވެ. ޓީމް ތަކާއި ވަކިވަކި ކުޅުންތެރިންގެ ޕްރޮފައިލްތަކާއި ޢާއްމުންގެ ޚިޔާލާއި ފުޓްބޯޅަ 'ސްޕެޝަލިސްޓުން' ގެ ރަޢުޔުތަކާއި ފުޓްބޯޅަ 'ކޮމިއުޓިނީ' އިން މުބާރާތަށް ތައްޔާރުވުމުގެ ގޮތުން ހިންގޭ ޙަރަކާތްތަކާއި އަދި މުބާރާތަށް ޚާއްޞަކޮށް ތައްޔާރުކުރެވޭ (ދިވެހިންކިޔާ އަދި ކުޅެހަދާފައިހުންނަ) އޯޑިއޯ ވީޑިއޯ ލަވަތަކާއެކު މިކަމެއް ކުރިއަށް ދާނެއެވެ. ތަފާތު ރަށްރަށުގެ ފަރާތްތަކާއި ފޯނުން ގުޅައިގެން އެއަށްރަށުގައި ވެވެމުން ދަނީ ކޮންކަހަލަ ތައްޔާރީއެއްތޯ ބެލެމުންދާނެއެވެ. މިގޮތުން އެއްޕްރޮގްރާމެއްގައި ގުޅައިގެން ވާހަކަދެއްކި ފަރާތަކުން ޓީވީއެމްއިން މާބޮޑަށް 'އޯވަރ' ވެގެން އުޅޭ ވާހަކަ ބުންޏެވެ. އަދި އޭނާއާއި ކުރެވުނު ބައެއް ސުވާލުތަކަށް ހެއްވާ ޖަވާބުތަކެއް ދިނެވެ. ކޮންމެއަކަސް އެޒުވާނާ ބުނީ ވަރަށް ބޮޑުތެދެއްކަމަށް އަޅުގަނޑުޤަބޫލުކުރަމެވެ. ރާއްޖޭގައި މިފަދަމުބާރާތެއް ބޭއްވުމަކީ އެކަށިގެންވާ ކަމެއްނޫނެވެ. އަދި ރާއްޖެ މިފަދަމުބާރާތަކަށް ކައިރި ޒަމާނަކު ކޮލިފައިވުމަކީވެސް އެކަށިގެންވާ ކަމެއްނޫނެވެ. އެކަމަކު މިވެރިން އުޅޭގޮތުން ހީވަނީ މުބާރާތް އޮތީ ރާއްޖޭގައި ހެންނެވެ. ނުވަތަ ރާއްޖޭ މިމުބާރާތަށް ކޮލިފައިވެ މުބާރާތުގައި ވާދަކުރަނީހެންނެވެ. ޢަޖައިބުވެ އަންތަރީސް ވާހާވެއެވެ. ތަފާތު ޤައުމުތަކަށް އަދި ތަފާތު ކުޅުންތެރިންނަށް ސަޕޯޓްކުރާ ފަރާތްތަކުން އެމީހުންގެ ޙަރަކާތްތައް ކުރިއަށްގެންދަން ހޭބޯނާރާ އުޅެތެވެ. މިއިރު އެޤައުމުތަކަށް ނުވަތަ އެކުޅުންތެރިންނަށް މިއީ ދުނިޔޭގައި އުޅޭ ބައެއްކަންވެސް އެނގޭނެގޮތެއް ނެތެވެ. މުބާރާތް ބެލުމަށްޓަކައި ޖަގަހަތައް ތައްޔާރުކުރެވި ޒީނަތްތެރި ކުރެވެމުންދެއެވެ. މުބާރާތުގައި ބައިވެރިވާ ބައެއްޤައުމުތަކުގެ ދިދައިގައި ޞަލީބު ކުރެހިފައިހުރުމާއެކު މިދުވަސްވަރަކީ ގޭގޭގެއާއި މަގުމަތީ ފާރުތަކުން ޞަލީބުވެސް ފެންނަދުވަސްވަރެކެވެ. މުބާރާތާއި ގުޅޭ ފޮތްތަކާއި 'ސްކޯރޝީޓާއި ވޯލްޗާޓް' ފަދަ ތަކެތި ޢާއްމުވެގެންދެއެވެ. ގޭގޭގެ ސިޓިންގްރޫމްތަކުގެ ފާރުތަކުގައި މިތަކެތި ހަރުކުރެވި މުބާރާތް ހިނގަމުންދާއިރު 'އަޕްޓޭޑް' ކުރެވެމުންދެއެވެ. އެމީހަކު ސަޕޯޓްކުރާޓީމެއް ކަޓަންދެންނެވެ. ދެން އެހިސާބުން އޭގެމަތިން ހަނދާންނެތިގެންދެއެވެ. 

މުބާރާތް ފެށުމާއެކު މެޗްކުޅޭ ވަގުތާއި ޕްރީމެޗްޝޯތަކާއި ޕޯސްޓްމެޗް ޝޯތަކުން ޓީވީ ޕްރޮގްރާމް ގައިޑް ފުރާލައެވެ. ހަވީރު ހަތަރުގަޑިބައިގައި މެޗްފެށެން އޮތަސް އޭގެ ގަޑި ދޮޅުގަޑިއިރުކުރިން ލައިވްޝޯވ ފަށައެވެ. އަސުރު ނަމާދަށް ބަންގިއަށް މެދު ކަނޑާލާފައި ބަންގި ހަމަނިމުމާއެކު އަނެއްކާފަށައެވެ. އޭރު އަދި މެޗްފެށޭނެ އިރެއްވެސް ނޭނގެއެވެ. އެކަމަކު ޝޯވްހުށައަޅަންތިބޭ ފިރިހެން 'އެންކަރު' ތައް ޖަމާޢަތުގެ ނަމާދު އަޅާފައި އެއަށްވުރެ ބޮޑު އެހެންކަމެއް ނުވާ ބީދައަކުން އެޝޯވ އާގެން ކުރިއަށް ދެއެވެ. މައްސަރުކަންތަކާހުރެ އަޅާނުލާތިބީއޭ ހީކޮށްލެވޭނީވެސް އަންހެން 'އެންކަރު' ތަކެއް ނަމަތާއެވެ. އަޅެ ނަމާދުކޮށްލައިގެން އައިސް އަނެއްކާ ކުރިއަށް ގެންދިޔަނަމައީ ކީއްހެއްޔެވެ؟ ފަހަރެއްގައި އެއީ ސްޕޮންސަރުންގެ އިރުޝާދުކަމަށް ވުމަކީވެސް އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. އެކަމަކު ތިޔަ ސްޕޮންސަރުންނަކަށްވެސް ތިބާއަށް އެންމެފަހުވަގުތު ވެދެވޭނެ އެއްވެސް އެހީއެއްނޯންނާނެއެވެ. 

އެސްއެމްއެސް ކޮށްގެން ސްކޯރދިމާކުރުމާއިި މޮޅުވާނެޓީމެއް ބުނުންފަދަ ޙަރަކާތްތައް މިދުވަސްވަރު ވަރަށްގަދައަށް ކުރިއަށްދެއެވެ. އަދި ރަނގަޅުޖަވާބު ދިމާކުރާފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ގުރުއަތުލައިގެން އަގުބޮޑެތި އިނާމްތައް ދެވެއެވެ. މިއަށް ޖުވާއޭ ނުކިޔޭނެނަމަ ދެން ޖުވާއޭ ކިޔޭނެ އެހެން އެއްޗެއް ވާނެކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލުކުރަން ދައްޗެވެ. މެޗްތައް ޤަވާޢިދުން ވަގުތުން ބަލާފަރާތްތަކަށް ޖަމާޢަތުގެ ނަމާދަށް ޙާޟިރުވުމާއި ފަތިސް ނަމާދު ވަގުތުގައި ކުރުމަކީ ވަރަށް ދަތިކަމަކަށް ވާނެއެވެ. އަމުދުން އިރުއޮއްސޭ ވަގުތު މެޗްކުޅެވޭތީ  މަޣުރިބުނަމާދު އަޅާފައި ވަރަށް ގިނަބަޔަކު ޓީވީބުޑުގައި ތިބޭތަން ފެނެއެވެ. ކޮންމެއަކަސް ދިވެހިޓީވީން ވޯލްޑްކަޕް ވަގުތުން ދައްކަން ފެށުމަށްފަހު ކޮންމެ ފަހަރަކުހެން ދިވެހިންގެ ޙާލަތު ހުންނަނީ މިފަދައަކުންނެވެ. 

މިއަހަރު ޔޫރޯގެ ހުރިހާ މެޗެއް  ވަގުތުން ދައްކާ ގޮތަށްވަނީ ހަމަޖެހިފައެވެ. ވޯލްޑްކަޕްހާ ފޯރިގަދަނުވިޔަސް މިއީވެސް ދިވެހިންގެ މެދުގައި ވަރަށް މަޤުބޫލު މުބާރާތެކެވެ. އެހެންކަމުން ހީކުރެވެނީ މީގެ ކުރިއެކޭ އެއްގޮތަށް މުބާރާތާއި ގުޅޭ ޙަރަކާތްތައް އެފަދަގޮތަކަށް ދާނޭކަމެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެކަމުގައި މެދުމިނުގެ އުސޫލެއް ގެންގުޅުމަކީ އެންމެ ރަނގަޅުގޮތްކަމުގައި އަޅުގަނޑުދެކެމެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދީނުގައި މުނިފޫހިފިލުވުމަކީ ނެތްކަމެއްނޫނެވެ. ފުޓްބޯޅައާއި ގުޅޭ ޙަރަކާތްތަކުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބައިވެރިވެވިދާނެއެވެ. އެކަމަކު އަޅުގަނޑުމެންގެ ދީނީ އުސޫލުތަކާއި ވާޖިބުތަކަށް ހުރަސްއެޅިގެންދާނެފަދަގޮތަކަށް އެކަންކަމުގައި ހޭބޯނާރާ އުޅުމަކީ ކަމުދާގޮތެއްނޫނެވެ. މެޗްގެ ސްކޯރދިމާކުރުމަށް އެސްއެމްއެސް ކޮށް އިންޓަރނެޓްކްއިޒްތަކުގައި ބައިވެރިވެ، ބޮޑުޚަރަދުކޮށްގެން ޓީވީއާއި ޕްރޮޖެކްޓަރާއި އެނޫންވެސް އެފަދަ އާލާތްތައް ގަނެ ޖަގަހަތައް ހަދައި ރޭނގަޑު ދަންވަރު ހޭލާތިބެ ޕްރީމެޗްޝޯވތަކާއި މެޗްތަށް ބަލާފައި ފަތިސްނަމާދު ވަގުތު ގާތްވުމުން އަރާއޮށޯވެ ނިދުމަކީ ފުޓްބޯޅައިގައި ހައްދުފަހަނައަޅައިދިއުން ނޫންކަމުގައި އަޅުގަނޑު ނުދެކެމެވެ.